Chào bạn, có khi nào bạn bước vào một tòa nhà cao tầng, trung tâm thương mại, hay thậm chí là chung cư nơi mình đang sống và tự hỏi: “Liệu những cánh cửa màu đỏ, có cái thanh ngang để đẩy kia có thực sự hoạt động hiệu quả khi cần thiết không?” Đó chính là cửa thoát hiểm – một phần cực kỳ quan trọng trong hệ thống an toàn cháy nổ của bất kỳ công trình nào. Và để đảm bảo chúng làm đúng chức năng cứu sinh của mình, việc tuân thủ Tiêu Chuẩn Cửa Thoát Hiểm là điều kiện tiên quyết. Bài viết này, Maxsys muốn cùng bạn đi sâu vào thế giới của những cánh cửa đặc biệt này, hiểu rõ tại sao chúng lại quan trọng đến vậy và những tiêu chuẩn nào cần phải biết để đảm bảo an toàn tối đa cho chính mình và những người xung quanh.
Vì sao tiêu chuẩn cửa thoát hiểm lại quan trọng đến vậy?
Bạn cứ hình dung thế này, khi có sự cố cháy nổ xảy ra, điều đầu tiên chúng ta nghĩ đến là “làm sao để ra ngoài an toàn và nhanh nhất?”. Lúc ấy, mọi thứ có thể hỗn loạn, khói dày đặc, tầm nhìn bị hạn chế, thậm chí là mất điện. Trong bối cảnh căng thẳng đó, lối thoát nạn duy nhất chính là những cánh cửa được thiết kế để mở ra dễ dàng và đưa bạn đến nơi an toàn. Đó là lý do tại sao tiêu chuẩn cửa thoát hiểm không chỉ là những quy định trên giấy tờ, mà nó trực tiếp liên quan đến sinh mạng con người.
Nói một cách ngắn gọn, tuân thủ tiêu chuẩn cửa thoát hiểm là để đảm bảo rằng:
Cửa thoát hiểm sẽ luôn hoạt động đúng chức năng trong mọi tình huống khẩn cấp, là cầu nối an toàn giúp con người thoát ra khỏi khu vực nguy hiểm một cách nhanh chóng và hiệu quả nhất.
Không tuân thủ tiêu chuẩn này có thể dẫn đến những hậu quả khôn lường. Một cánh cửa bị kẹt, bị khóa trái, hay được làm từ vật liệu không chống cháy có thể biến lối thoát nạn thành một “cái bẫy” chết người chỉ trong vài phút ngắn ngủi. Đó là trách nhiệm không chỉ của chủ đầu tư, nhà thầu, mà còn là kiến thức cần thiết cho mọi người dân để nhận biết và đòi hỏi quyền được an toàn của mình.
Cửa thoát hiểm theo tiêu chuẩn bao gồm những thành phần chính nào?
Để đáp ứng được các yêu cầu khắt khe về an toàn, một hệ thống cửa thoát hiểm hoàn chỉnh không chỉ đơn thuần là một cánh cửa gỗ hay kim loại. Nó là sự kết hợp đồng bộ của nhiều bộ phận khác nhau, mỗi bộ phận đều phải tuân thủ những quy định kỹ thuật riêng biệt theo tiêu chuẩn cửa thoát hiểm.
Một hệ thống cửa thoát hiểm tiêu chuẩn bao gồm các thành phần cốt lõi sau:
Cánh cửa, khung cửa, phụ kiện chuyên dụng (thanh thoát hiểm, bản lề tự động đóng, tay co thủy lực), các loại gioăng chống cháy, và hệ thống biển báo, chiếu sáng đi kèm.
Chúng ta hãy cùng phân tích chi tiết từng phần để thấy rõ hơn sự phức tạp và tầm quan trọng của mỗi chi tiết nhỏ.
Tiêu chuẩn về vật liệu cửa thoát hiểm: Chống cháy là ưu tiên hàng đầu
Khi ngọn lửa bùng lên, điều đầu tiên cần là ngăn chặn nó lan rộng. Cánh cửa thoát hiểm, nằm trên các đường thoát nạn, có vai trò như một rào cản tạm thời chống lại lửa và khói, cho phép mọi người có đủ thời gian để sơ tán. Vì vậy, vật liệu làm cửa phải có khả năng chịu lửa theo một khoảng thời gian nhất định.
Tiêu chuẩn về vật liệu cửa thoát hiểm yêu cầu vật liệu phải có khả năng chống cháy, được kiểm định và phân loại theo thời gian chịu lửa (ví dụ: EI 60, EI 90, EI 120).
Các vật liệu phổ biến đáp ứng yêu cầu này thường là thép (thép mạ điện, thép sơn tĩnh điện), vật liệu composite chống cháy đặc biệt, hoặc đôi khi là gỗ đã qua xử lý chống cháy nghiêm ngặt. Lõi cửa thường được làm từ vật liệu cách nhiệt, chống cháy như bông khoáng, thạch cao chống cháy, hoặc giấy tổ ong (honeycomb) chuyên dụng. Khung cửa cũng phải được làm từ vật liệu tương ứng, đảm bảo tính đồng bộ của khả năng chống cháy. Việc lựa chọn đúng vật liệu chống cháy cho cửa thoát hiểm là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Bạn có thể tìm hiểu thêm về các loại vật liệu này để đưa ra lựa chọn phù hợp với từng khu vực.
Chẳng hạn, với các công trình yêu cầu mức độ an toàn cao như bệnh viện, trường học, hay khu chung cư đông người, cửa thoát hiểm thường được yêu cầu đạt chuẩn chống cháy EI 90 hoặc EI 120, nghĩa là cửa có thể chịu được lửa và khói trong 90 đến 120 phút. Đây là khoảng thời gian quý báu để lực lượng cứu hỏa tiếp cận hiện trường và hỗ trợ người dân sơ tán.
Tiêu chuẩn về kích thước cửa thoát hiểm: Đủ rộng cho lối thoát an toàn
Bạn thử tưởng tượng, trong tình huống khẩn cấp, hàng trăm người cùng lúc đổ về một lối thoát duy nhất. Nếu cánh cửa quá hẹp, nó sẽ gây ra tắc nghẽn, thậm chí là giẫm đạp, làm giảm đáng kể hiệu quả sơ tán.
Kích thước cửa thoát hiểm phải đảm bảo chiều rộng thông thủy tối thiểu theo quy định, tùy thuộc vào số lượng người cần sơ tán và loại công trình, để đảm bảo lối thoát nhanh chóng và an toàn.
Quy chuẩn xây dựng của Việt Nam (đặc biệt là QCVN 06:2022/BXD) quy định rõ ràng về chiều rộng và chiều cao thông thủy tối thiểu của cửa thoát hiểm. Chiều rộng thông thủy là khoảng cách thực tế mà người có thể đi qua khi cửa mở hoàn toàn. Ví dụ, với cửa một cánh, chiều rộng thông thủy tối thiểu thường là 0.8m, còn với cửa hai cánh, nó phải đạt ít nhất 1.2m. Chiều cao thông thủy tối thiểu thường là 1.9m hoặc 2.0m. Những con số này không phải ngẫu nhiên mà có, chúng được tính toán dựa trên khả năng di chuyển của đám đông trong tình huống khẩn cấp, kể cả khi có người cần được hỗ trợ hoặc mang theo vật dụng cần thiết (như cáng cứu thương trong bệnh viện). Bạn có thể tham khảo thêm về các quy định cụ thể về kích thước cửa thoát hiểm để áp dụng chính xác cho công trình của mình. So với kích thước cửa phòng ngủ thông thường, cửa thoát hiểm luôn có yêu cầu về kích thước thông thủy nghiêm ngặt hơn nhiều.
Ông Lê Hoàng Nam, Kỹ sư trưởng tại Maxsys chia sẻ:
“Chúng tôi thường gặp các trường hợp chủ đầu tư hoặc nhà thầu thiết kế cửa thoát hiểm với kích thước không đạt chuẩn tối thiểu để tiết kiệm chi phí hoặc không gian. Điều này tiềm ẩn rủi ro an toàn cực kỳ lớn. Kích thước đúng chuẩn là yếu tố sống còn để đảm bảo luồng người di chuyển thông suốt khi khẩn cấp.”
Điều quan trọng nữa là cửa thoát hiểm phải luôn mở ra ngoài theo hướng thoát nạn. Điều này giúp người đang chạy thoát hiểm chỉ cần đẩy cửa ra, không bị vướng hay mất thời gian kéo vào.
Tiêu chuẩn về phụ kiện cửa thoát hiểm: Hoạt động trơn tru dưới áp lực
Phụ kiện chính là “trái tim” của cánh cửa thoát hiểm, đảm bảo nó hoạt động đúng chức năng khi cần. Một bộ phụ kiện không đạt chuẩn hoặc bị hỏng có thể vô hiệu hóa hoàn toàn cánh cửa dù thân cửa có tốt đến đâu.
Phụ kiện cửa thoát hiểm phải là loại chuyên dụng, được thiết kế để dễ dàng mở từ bên trong chỉ bằng một thao tác đơn giản (như đẩy thanh thoát hiểm), có khả năng chịu lửa, độ bền cao và tự động đóng sau khi mở.
Các phụ kiện quan trọng bao gồm:
- Thanh thoát hiểm (Panic bar/Push bar): Đây là đặc điểm nhận dạng nổi bật nhất của cửa thoát hiểm. Thanh này được lắp ngang trên mặt trong cánh cửa. Chỉ cần một lực đẩy nhẹ vào bất kỳ điểm nào trên thanh là cửa sẽ mở ra ngay lập tức. Điều này cực kỳ hữu ích khi bạn di chuyển trong bóng tối hoặc khói mù dày đặc, chỉ cần dùng người hoặc tay đẩy vào thanh là được. Thanh thoát hiểm phải hoạt động trơn tru, không bị kẹt, và được làm từ vật liệu bền, chịu lực tốt.
- Bản lề: Phải là bản lề chuyên dụng, có khả năng chịu tải trọng của cánh cửa chống cháy và chịu nhiệt. Một số tiêu chuẩn yêu cầu bản lề tự động đóng, hoặc sử dụng tay co thủy lực.
- Tay co thủy lực (Door closer): Thiết bị này đảm bảo cửa sẽ tự động đóng lại sau khi có người đi qua. Điều này rất quan trọng để ngăn chặn lửa và khói lan vào hành lang thoát nạn. Tay co phải điều chỉnh được tốc độ đóng và lực đóng, và cũng phải có khả năng chịu nhiệt.
- Khóa: Khóa cửa thoát hiểm là điểm thường gây nhầm lẫn. Theo tiêu chuẩn, cửa thoát hiểm không được phép khóa bằng chìa từ bên trong. Từ phía trong, nó phải luôn mở được bằng thanh thoát hiểm hoặc tay nắm chuyên dụng (tùy loại cửa và tiêu chuẩn áp dụng). Việc khóa cửa thoát hiểm từ bên trong để “đảm bảo an ninh” cho khu vực là hành vi vi phạm quy định an toàn cháy nổ nghiêm trọng và cực kỳ nguy hiểm. Từ bên ngoài, cửa có thể có khóa hoặc không, tùy theo yêu cầu an ninh, nhưng tuyệt đối không được ảnh hưởng đến khả năng mở từ bên trong.
- Gioăng chống cháy: Được lắp quanh viền cánh cửa và khung bao, loại gioăng này sẽ trương nở khi gặp nhiệt độ cao, lấp kín các khe hở, ngăn khói và khí độc lan sang khu vực thoát nạn.
Tiêu chuẩn về biển báo và chiếu sáng: Định hướng rõ ràng trong đêm tối
Dù cánh cửa có đạt chuẩn đến đâu, nếu người ta không biết nó ở đâu hoặc không nhìn thấy đường đi, thì cũng vô ích.
Tiêu chuẩn về biển báo và chiếu sáng yêu cầu phải có hệ thống biển báo “Lối thoát” rõ ràng, dễ nhận biết, và hệ thống chiếu sáng khẩn cấp đủ mạnh dọc theo toàn bộ đường thoát nạn.
Biển báo “Lối thoát” (EXIT sign) phải có kích thước, màu sắc (thường là chữ trắng trên nền xanh lá cây hoặc chữ xanh lá cây trên nền trắng) và vị trí lắp đặt theo quy định. Điều quan trọng là biển báo này phải luôn được chiếu sáng, ngay cả khi nguồn điện chính bị ngắt. Điều này thường đạt được bằng cách kết nối chúng với hệ thống điện khẩn cấp hoặc sử dụng loại biển báo tự phát sáng/dạ quang (nhưng loại tự phát sáng thường cần nguồn sáng phụ trợ để “sạc” năng lượng và có giới hạn về độ sáng).
Hệ thống chiếu sáng khẩn cấp phải được lắp đặt dọc theo toàn bộ hành lang, cầu thang bộ và các khu vực dẫn đến cửa thoát hiểm. Nguồn điện cho hệ thống này phải là nguồn điện khẩn cấp, hoạt động độc lập với nguồn điện lưới chính, thường là từ máy phát điện hoặc hệ thống ắc quy dự phòng. Ánh sáng khẩn cấp giúp mọi người di chuyển an toàn trong điều kiện thiếu sáng hoặc mất điện hoàn toàn.
Ai ban hành và kiểm định tiêu chuẩn cửa thoát hiểm tại Việt Nam?
Việc đảm bảo an toàn cháy nổ là trách nhiệm chung của cả xã hội, nhưng cơ quan nào đóng vai trò chính trong việc xây dựng và thực thi các quy định liên quan đến tiêu chuẩn cửa thoát hiểm?
Tại Việt Nam, tiêu chuẩn cửa thoát hiểm được quy định chủ yếu trong các Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn cháy (QCVN 06:XXXX/BXD) do Bộ Xây dựng ban hành, cùng với các tiêu chuẩn và quy định liên quan khác từ Bộ Công an (Cục Cảnh sát PCCC và CNCH).
Các cơ quan này chịu trách nhiệm ban hành, cập nhật các quy chuẩn, tiêu chuẩn, đồng thời tổ chức công tác kiểm tra, thẩm duyệt thiết kế PCCC và nghiệm thu công trình, bao gồm cả việc kiểm tra tính tuân thủ của hệ thống cửa thoát hiểm. Ngoài ra, các tổ chức kiểm định độc lập được nhà nước công nhận cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm tra, cấp chứng nhận sự phù hợp của vật liệu và phụ kiện cửa thoát hiểm với các tiêu chuẩn đã ban hành.
Bà Nguyễn Thu Hà, một Chuyên gia Tư vấn PCCC độc lập cho biết:
“QCVN 06 là ‘kim chỉ nam’ cho mọi hoạt động liên quan đến an toàn cháy trong công trình xây dựng tại Việt Nam, bao gồm cả các yêu cầu chi tiết về lối thoát nạn và cửa thoát hiểm. Việc nắm vững và tuân thủ quy chuẩn này là bắt buộc đối với các chủ đầu tư, đơn vị tư vấn thiết kế và nhà thầu thi công.”
Cửa thoát hiểm bắt buộc phải có ở đâu?
Không phải tòa nhà nào cũng cần cửa thoát hiểm chuyên dụng theo quy định. Tiêu chuẩn cửa thoát hiểm áp dụng cho các công trình có nguy cơ cháy nổ cao hoặc có mật độ tập trung đông người.
Cửa thoát hiểm bắt buộc phải có tại hầu hết các loại công trình công cộng, thương mại, công nghiệp và các tòa nhà dân cư cao tầng, đặc biệt là tại các khu vực có nguy cơ cháy cao, lối ra các cầu thang bộ thoát hiểm, và dọc theo các hành lang thoát nạn.
Cụ thể hơn, bạn sẽ thường thấy cửa thoát hiểm ở:
- Các tòa nhà cao tầng: Chung cư (thường từ 5-6 tầng trở lên), văn phòng, khách sạn. Cửa thoát hiểm dẫn ra buồng thang bộ thoát hiểm được ngăn cháy.
- Trung tâm thương mại, siêu thị: Tại các lối ra dẫn ra ngoài hoặc ra các hành lang thoát nạn an toàn.
- Bệnh viện, trường học: Tại các lối ra chính và các lối thoát nạn phụ.
- Nhà hát, rạp chiếu phim, hội trường: Số lượng và vị trí cửa thoát hiểm được tính toán dựa trên sức chứa của khán phòng.
- Nhà máy, xưởng sản xuất: Tại các lối ra chính và các lối thoát hiểm bổ sung tùy thuộc vào quy mô và loại hình sản xuất.
- Tầng hầm giữ xe: Các lối thoát ra ngoài hoặc lên các tầng an toàn.
Vị trí của cửa thoát hiểm cũng phải đảm bảo khoảng cách di chuyển an toàn tối đa từ bất kỳ điểm nào trong khu vực đến lối thoát nạn gần nhất không vượt quá giới hạn quy định, nhằm đảm bảo mọi người có thể tiếp cận lối thoát kịp thời.
Khi nào thì cửa thoát hiểm cần đáp ứng tiêu chuẩn?
Việc tuân thủ tiêu chuẩn cửa thoát hiểm không chỉ xảy ra một lần duy nhất khi công trình mới xây dựng. Nó là một quá trình liên tục.
Cửa thoát hiểm cần đáp ứng tiêu chuẩn ngay từ giai đoạn thiết kế, trong quá trình thi công lắp đặt, và phải duy trì tình trạng hoạt động tốt thông qua kiểm tra, bảo trì định kỳ trong suốt vòng đời công trình.
- Giai đoạn thiết kế: Kiến trúc sư và kỹ sư PCCC phải tuân thủ quy chuẩn về số lượng, vị trí, kích thước, vật liệu, và loại phụ kiện của cửa thoát hiểm dựa trên công năng và quy mô của công trình.
- Giai đoạn thi công: Nhà thầu phải lựa chọn và lắp đặt các sản phẩm cửa và phụ kiện đã được kiểm định, có chứng nhận chất lượng phù hợp với thiết kế đã được thẩm duyệt. Việc lắp đặt phải tuân thủ đúng hướng dẫn kỹ thuật để đảm bảo cửa hoạt động trơn tru và kín khít khi đóng.
- Giai đoạn nghiệm thu: Lực lượng Cảnh sát PCCC sẽ kiểm tra thực tế hệ thống PCCC của công trình, bao gồm cả cửa thoát hiểm, trước khi cấp phép đưa vào sử dụng.
- Giai đoạn vận hành: Đây là lúc việc bảo trì đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Cửa thoát hiểm phải được kiểm tra định kỳ (thường là hàng tháng hoặc hàng quý) để đảm bảo không bị hư hỏng, kẹt, hoặc bị vật cản chắn lối. Các phụ kiện như thanh thoát hiểm, tay co, gioăng chống cháy cần được kiểm tra chức năng và thay thế nếu cần.
Làm thế nào để đảm bảo cửa thoát hiểm luôn đạt tiêu chuẩn?
Đảm bảo cửa thoát hiểm luôn sẵn sàng hoạt động không phải là việc đơn giản. Nó đòi hỏi sự phối hợp và trách nhiệm từ nhiều phía, cũng như một quy trình rõ ràng.
Để đảm bảo cửa thoát hiểm luôn đạt tiêu chuẩn, cần thực hiện quy trình từ lựa chọn sản phẩm được kiểm định, lắp đặt bởi đơn vị có kinh nghiệm, và duy trì kiểm tra, bảo trì định kỳ nghiêm ngặt.
Đây là các bước chi tiết hơn:
- Thiết kế tuân thủ quy chuẩn: Đơn vị thiết kế phải áp dụng đúng các yêu cầu của QCVN 06:2022/BXD và các tiêu chuẩn liên quan khác về vị trí, số lượng, kích thước, tính năng chống cháy và phụ kiện cho cửa thoát hiểm.
- Lựa chọn sản phẩm chất lượng: Chỉ mua và sử dụng các loại cửa thoát hiểm và phụ kiện đã được kiểm định và cấp chứng nhận hợp quy, hợp chuẩn bởi các tổ chức được nhà nước công nhận. Đừng vì giá rẻ mà chọn sản phẩm trôi nổi, không rõ nguồn gốc.
- Thi công lắp đặt chuyên nghiệp: Giao việc lắp đặt cho các đơn vị nhà thầu có kinh nghiệm và hiểu biết sâu về kỹ thuật lắp đặt cửa thoát hiểm chống cháy. Việc lắp đặt không đúng kỹ thuật có thể làm giảm khả năng chống cháy và ảnh hưởng đến chức năng hoạt động của cửa.
- Kiểm tra và nghiệm thu chặt chẽ: Chủ đầu tư và đơn vị tư vấn giám sát cần kiểm tra kỹ lưỡng việc lắp đặt cửa thoát hiểm, đảm bảo đúng thiết kế và tiêu chuẩn trước khi nghiệm thu. Quá trình nghiệm thu PCCC của cơ quan chức năng là bước cuối cùng để xác nhận sự tuân thủ.
- Lập kế hoạch kiểm tra, bảo trì định kỳ: Đây là bước thường bị bỏ qua nhưng lại cực kỳ quan trọng. Cần có quy trình kiểm tra định kỳ hàng tháng hoặc hàng quý.
- Đào tạo cho người sử dụng/quản lý: Nhân viên quản lý tòa nhà, cư dân, hoặc người làm việc trong công trình cần được đào tạo về cách sử dụng cửa thoát hiểm đúng cách (chỉ dùng khi khẩn cấp, không khóa trái, không chèn vật cản), và nhận biết các dấu hiệu cửa bị lỗi.
{width=800 height=400}
Checklist kiểm tra định kỳ cửa thoát hiểm: Đừng quên những điều này!
Để công việc kiểm tra định kỳ hiệu quả, hãy lập một danh sách chi tiết những thứ cần kiểm tra:
- Khả năng mở cửa: Đẩy thanh thoát hiểm (panic bar) từ bên trong. Cửa có mở ra dễ dàng, trơn tru không? Có bị kẹt hay vướng vật cản nào không?
- Khả năng tự đóng: Sau khi mở ra, buông tay, cửa có tự động đóng lại hoàn toàn về vị trí ban đầu không? Tay co thủy lực có hoạt động tốt, điều chỉnh tốc độ đóng hợp lý không?
- Khóa: Kiểm tra xem cửa có bị khóa trái từ bên trong bằng bất kỳ hình thức nào (ổ khóa phụ, chốt cài…) không. Tuyệt đối không được khóa trái từ bên trong!
- Tình trạng cánh cửa và khung: Kiểm tra xem cánh cửa, khung cửa có bị cong vênh, rỉ sét, hư hỏng do va đập không. Sơn chống cháy có còn nguyên vẹn không.
- Gioăng chống cháy: Kiểm tra gioăng xung quanh viền cửa. Nó có còn nguyên vẹn, đàn hồi tốt không hay bị rách, nứt, bong tróc?
- Phụ kiện khác: Bản lề có chắc chắn không? Các ốc vít có bị lỏng không? Các bộ phận khác như tay nắm, khóa (nếu có ở ngoài) có hoạt động bình thường không?
- Biển báo “Lối thoát”: Biển báo có sáng rõ không? Nguồn điện dự phòng cho biển báo có hoạt động không (có thể kiểm tra bằng cách ngắt nguồn điện chính khu vực trong thời gian ngắn)?
- Chiếu sáng khẩn cấp: Đèn chiếu sáng khẩn cấp gần cửa thoát hiểm có sáng khi ngắt điện chính không?
- Lối đi tiếp cận: Khu vực trước và sau cửa thoát hiểm có bị vật cản nào chắn lối không? Lối đi có thông thoáng không?
- Tình trạng chung: Cửa có phát ra tiếng động lạ khi đóng mở không? Có dấu hiệu bất thường nào khác không?
Ghi lại kết quả kiểm tra, ngày kiểm tra và người kiểm tra. Nếu phát hiện bất kỳ vấn đề nào, phải khắc phục ngay lập tức và ghi lại việc khắc phục.
Tại sao kiểm tra và bảo trì lại quan trọng đến vậy?
Bạn có một chiếc xe hơi tốt, nhưng nếu không bảo dưỡng định kỳ, nó có thể gặp trục trặc bất cứ lúc nào. Cửa thoát hiểm cũng vậy, thậm chí còn quan trọng hơn vì nó liên quan trực tiếp đến tính mạng.
Kiểm tra và bảo trì định kỳ đảm bảo cửa thoát hiểm luôn trong tình trạng hoạt động tốt nhất, sẵn sàng thực hiện chức năng cứu sinh khi sự cố xảy ra, ngăn ngừa hỏng hóc tiềm ẩn và kéo dài tuổi thọ thiết bị.
Một cánh cửa thoát hiểm bị kẹt hoặc không tự đóng được trong lúc cháy có thể khiến khói độc và lửa lan nhanh hơn, chặn đứng con đường thoát nạn của những người ở phía sau. Việc bảo trì giúp phát hiện sớm các vấn đề như thanh thoát hiểm bị cứng, bản lề bị rỉ sét, tay co bị yếu, hoặc gioăng chống cháy bị hỏng – những lỗi nhỏ nhưng có thể gây hậu quả lớn. Giống như việc bạn kiểm tra lốp xe, dầu nhớt định kỳ vậy, đó là để đảm bảo an toàn cho chuyến đi.
Hơn nữa, việc duy trì hồ sơ kiểm tra, bảo trì cũng là yêu cầu bắt buộc của cơ quan PCCC và là bằng chứng về sự tuân thủ của chủ đầu tư khi có kiểm tra hoặc sự cố xảy ra.
Các lỗi thường gặp khi lắp đặt và sử dụng cửa thoát hiểm?
Dù đã có tiêu chuẩn cửa thoát hiểm rõ ràng, nhưng trong thực tế, vẫn có rất nhiều sai sót xảy ra, cả trong quá trình lắp đặt lẫn trong quá trình sử dụng hàng ngày.
Các lỗi thường gặp bao gồm khóa trái cửa từ bên trong, chèn vật cản, sử dụng phụ kiện không chuyên dụng, lắp đặt sai kỹ thuật, và bỏ qua việc kiểm tra, bảo trì định kỳ.
Cùng điểm qua một số “lỗi chí mạng”:
- Khóa trái cửa từ bên trong: Đây là lỗi phổ biến nhất và nguy hiểm nhất. Một số nơi làm vậy để ngăn người lạ đột nhập hoặc kiểm soát ra vào, nhưng lại quên mất rằng hành động này đã biến cửa thoát hiểm thành cửa “tử”.
- Chèn vật cản: Dùng chốt cài, dây xích, ghế, thùng hàng… để giữ cửa thoát hiểm luôn mở hoặc đơn giản là để đồ chắn ngang lối đi. Điều này cản trở việc đóng cửa tự động (giúp ngăn cháy lan) và cản trở dòng người di chuyển khi khẩn cấp.
- Sử dụng phụ kiện không đúng chuẩn: Dùng tay nắm, khóa thông thường thay cho thanh thoát hiểm hoặc tay nắm chuyên dụng; dùng bản lề thông thường thay vì bản lề chống cháy hoặc bản lề tự đóng; dùng tay co chất lượng kém.
- Lắp đặt sai kỹ thuật: Lắp khung cửa không vuông vắn, lắp bản lề không thẳng hàng, căn chỉnh tay co không đúng lực, lắp thanh thoát hiểm bị lệch… đều có thể khiến cửa bị kẹt, đóng không kín hoặc hoạt động không trơn tru.
- Sử dụng vật liệu không được kiểm định: Mua cửa trôi nổi, không có chứng nhận kiểm định chống cháy, không biết rõ vật liệu lõi bên trong có đạt chuẩn không.
- Sơn phủ không đúng cách: Sơn lên các bộ phận của thanh thoát hiểm hoặc bản lề, làm ảnh hưởng đến chức năng hoạt động của chúng.
- Bỏ qua bảo trì: Cửa vẫn ở đó, nhưng các phụ kiện bên trong đã rỉ sét, hỏng hóc mà không ai hay biết cho đến khi cần dùng đến.
{width=800 height=533}
Tầm quan trọng của chứng nhận và kiểm định sản phẩm?
Thị trường hiện nay có rất nhiều nhà cung cấp cửa và phụ kiện cửa thoát hiểm. Làm sao để biết sản phẩm nào thực sự đạt chuẩn và có khả năng chống cháy, thoát hiểm như cam kết?
Chứng nhận và kiểm định bởi các tổ chức độc lập, được nhà nước công nhận là bằng chứng quan trọng nhất xác nhận sản phẩm cửa thoát hiểm và phụ kiện đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật của tiêu chuẩn, đảm bảo hiệu quả hoạt động trong tình huống khẩn cấp.
Khi bạn mua cửa thoát hiểm hoặc phụ kiện, hãy yêu cầu nhà cung cấp xuất trình các loại giấy tờ sau:
- Chứng nhận kiểm định PCCC: Do Cục Cảnh sát PCCC và CNCH (hoặc các đơn vị được ủy quyền) cấp, xác nhận sản phẩm đã trải qua các thử nghiệm về khả năng chống cháy, độ bền và chức năng hoạt động, đáp ứng các quy chuẩn, tiêu chuẩn Việt Nam.
- Giấy chứng nhận hợp quy/hợp chuẩn: Do các tổ chức chứng nhận độc lập được nhà nước công nhận cấp, xác nhận sản phẩm phù hợp với các tiêu chuẩn kỹ thuật cụ thể.
- Báo cáo thử nghiệm: Chi tiết về quá trình thử nghiệm (ví dụ: thử nghiệm chịu lửa theo tiêu chuẩn EI, thử nghiệm độ bền đóng mở của thanh thoát hiểm…).
Việc lựa chọn sản phẩm đã được kiểm định không chỉ giúp bạn tuân thủ quy định pháp luật mà quan trọng hơn là mang lại sự an tâm thực sự về tính năng an toàn của hệ thống cửa thoát hiểm.
Sự khác biệt giữa cửa thoát hiểm và cửa chống cháy thông thường là gì?
Nhiều người nhầm lẫn giữa cửa chống cháy và cửa thoát hiểm, hoặc nghĩ chúng là một. Dù có liên quan mật thiết, nhưng chúng có những điểm khác biệt cốt lõi, đặc biệt là về chức năng và phụ kiện.
Cửa chống cháy có chức năng chính là ngăn chặn sự lan truyền của lửa và khói trong một khoảng thời gian nhất định, trong khi cửa thoát hiểm (thường cũng là cửa chống cháy) có thêm chức năng đặc thù là cung cấp lối ra an toàn, nhanh chóng cho người trong tình huống khẩn cấp, thông qua việc sử dụng phụ kiện chuyên dụng như thanh thoát hiểm và luôn mở được từ bên trong mà không cần chìa.
- Cửa chống cháy: Trọng tâm là khả năng chịu lửa (chỉ số EI). Nó có thể được lắp đặt ở nhiều vị trí khác nhau trong tòa nhà để tạo ra các “khoang cháy”, giới hạn sự lan rộng của đám cháy. Phụ kiện của cửa chống cháy có thể là tay nắm thông thường (có hoặc không có khóa), miễn là nó đảm bảo tính kín khít và tự đóng.
- Cửa thoát hiểm: Bắt buộc phải nằm trên các đường thoát nạn. Ngoài khả năng chống cháy theo tiêu chuẩn EI, nó còn phải tuân thủ các yêu cầu nghiêm ngặt về chức năng thoát hiểm:
- Luôn mở được từ bên trong bằng thao tác đơn giản (đẩy thanh thoát hiểm).
- Không được phép khóa trái từ bên trong.
- Phải có biển báo và chiếu sáng rõ ràng.
- Kích thước phải đảm bảo khả năng thoát nạn của đám đông.
Nói cách khác, tất cả cửa thoát hiểm đều là cửa chống cháy (hoặc có khả năng chịu lửa theo tiêu chuẩn), nhưng không phải tất cả cửa chống cháy đều là cửa thoát hiểm (vì chúng có thể không có thanh thoát hiểm hoặc bị khóa từ bên trong).
Chi phí liên quan đến việc tuân thủ tiêu chuẩn cửa thoát hiểm?
Khi nói đến an toàn, đặc biệt là an toàn cháy nổ, chi phí không bao giờ nên là yếu tố quyết định duy nhất. Tuy nhiên, hiểu rõ các khoản mục chi phí liên quan sẽ giúp bạn có kế hoạch đầu tư hợp lý.
Chi phí tuân thủ tiêu chuẩn cửa thoát hiểm bao gồm chi phí đầu tư ban đầu cho sản phẩm đạt chuẩn, chi phí lắp đặt chuyên nghiệp, và chi phí kiểm tra, bảo trì định kỳ trong suốt vòng đời công trình.
- Chi phí sản phẩm: Cửa thoát hiểm đạt chuẩn, được kiểm định, sử dụng vật liệu chống cháy và phụ kiện chuyên dụng (thanh thoát hiểm, tay co…) chắc chắn sẽ có giá cao hơn cửa thông thường. Giá cả phụ thuộc vào kích thước, vật liệu, thời gian chống cháy yêu cầu (EI bao nhiêu), và thương hiệu phụ kiện.
- Chi phí lắp đặt: Lắp đặt cửa thoát hiểm chống cháy đòi hỏi kỹ thuật cao hơn cửa thường để đảm bảo tính kín khít, khả năng chống cháy và hoạt động trơn tru của phụ kiện. Vì vậy, chi phí lắp đặt bởi đơn vị chuyên nghiệp có thể cao hơn.
- Chi phí kiểm định: Các sản phẩm lần đầu đưa ra thị trường cần được kiểm định theo quy định. Chi phí này thường do nhà sản xuất/nhập khẩu chịu, nhưng đôi khi sẽ được tính vào giá bán sản phẩm.
- Chi phí bảo trì, sửa chữa: Việc kiểm tra định kỳ tốn công sức, và nếu phát hiện bộ phận nào bị lỗi hoặc hỏng, cần phải sửa chữa hoặc thay thế ngay lập tức. Chi phí này là khoản đầu tư nhỏ nhưng liên tục để đảm bảo an toàn lâu dài.
So với hậu quả tiềm tàng của việc không tuân thủ (mất mát về người, tài sản, phạt vi phạm hành chính, trách nhiệm pháp lý…), chi phí đầu tư cho một hệ thống cửa thoát hiểm đạt chuẩn và được bảo trì đúng cách là một khoản đầu tư vô cùng xứng đáng và cần thiết.
Tương lai của tiêu chuẩn cửa thoát hiểm và công nghệ mới?
Thế giới không ngừng thay đổi, công nghệ phát triển, và các nguy cơ cũng có thể biến đổi. Vậy tiêu chuẩn cửa thoát hiểm có đứng yên không?
Tiêu chuẩn cửa thoát hiểm luôn được xem xét và cập nhật định kỳ để phù hợp với sự phát triển của khoa học công nghệ xây dựng, vật liệu mới, sự thay đổi trong kiến trúc công trình và các bài học rút ra từ những sự cố cháy nổ thực tế. Công nghệ mới cũng đang dần được tích hợp để nâng cao hiệu quả của hệ thống lối thoát nạn.
Một số xu hướng tiềm năng:
- Vật liệu chống cháy tiên tiến hơn: Nghiên cứu và phát triển các loại vật liệu nhẹ hơn, bền hơn, thân thiện với môi trường hơn nhưng vẫn đảm bảo khả năng chống cháy cao.
- Phụ kiện thông minh: Tích hợp cảm biến vào cửa thoát hiểm để giám sát trạng thái (đóng/mở, có bị kẹt không), kết nối với hệ thống quản lý tòa nhà (BMS) hoặc hệ thống báo cháy để gửi cảnh báo khi có vấn đề.
- Biển báo và chiếu sáng thông minh: Biển báo lối thoát có thể thay đổi hướng chỉ dẫn dựa trên vị trí của đám cháy, giúp hướng dẫn người dân đến lối thoát an toàn nhất. Hệ thống chiếu sáng khẩn cấp có thể điều chỉnh độ sáng thông minh.
- Tích hợp với hệ thống an ninh: Cân bằng giữa yêu cầu an ninh (kiểm soát ra vào) và an toàn thoát hiểm (luôn mở được từ bên trong). Công nghệ có thể giúp giải quyết bài toán này, ví dụ như khóa điện tử tự động nhả khi có báo động cháy.
- Tiêu chuẩn hóa quốc tế: Xu hướng hài hòa hóa các tiêu chuẩn PCCC giữa các quốc gia, giúp việc sản xuất và sử dụng các sản phẩm PCCC đạt chuẩn trở nên dễ dàng hơn.
Tuy nhiên, dù công nghệ có hiện đại đến đâu, nguyên tắc cốt lõi của tiêu chuẩn cửa thoát hiểm – khả năng mở ra dễ dàng, nhanh chóng, an toàn từ bên trong và ngăn chặn lửa/khói – sẽ vẫn luôn là nền tảng. Công nghệ sẽ là công cụ để nâng cao hiệu quả của các nguyên tắc này.
Lời khuyên từ chuyên gia PCCC: Đừng thỏa hiệp với an toàn!
Việc tuân thủ tiêu chuẩn cửa thoát hiểm không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn là đạo đức và lương tâm của những người tham gia vào quá trình xây dựng và quản lý công trình.
Chuyên gia Trần Thị Bình, một người có nhiều năm kinh nghiệm trong ngành PCCC, nhấn mạnh:
“Đừng bao giờ thỏa hiệp với các yêu cầu về cửa thoát hiểm. Một chút tiết kiệm chi phí ở đây có thể phải trả giá bằng sinh mạng con người sau này. Hãy xem cửa thoát hiểm như một ‘bảo hiểm’ vô giá cho tòa nhà của bạn.”
Bà cũng khuyên rằng:
“Đối với người dân, hãy nâng cao ý thức về an toàn cháy nổ. Khi sống hoặc làm việc trong một tòa nhà, hãy dành chút thời gian tìm hiểu các lối thoát nạn, vị trí cửa thoát hiểm, và đảm bảo rằng chúng không bị cản trở hoặc khóa trái. Nếu phát hiện bất thường, hãy báo ngay cho ban quản lý hoặc cơ quan chức năng. Đó là quyền lợi và cũng là trách nhiệm của bạn.”
Tổng kết
Chúng ta vừa cùng nhau khám phá sâu hơn về thế giới của những cánh cửa thoát hiểm, từ cấu tạo, vật liệu, kích thước, phụ kiện cho đến các quy định, quy chuẩn và tầm quan trọng của việc bảo trì. Rõ ràng, tiêu chuẩn cửa thoát hiểm là một hệ thống phức tạp nhưng vô cùng cần thiết để đảm bảo an toàn cho cộng đồng.
Việc tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn này, từ giai đoạn thiết kế, thi công, lựa chọn sản phẩm được kiểm định (đặc biệt là các bộ phận như inox thép không gỉ chất lượng cao cho cửa thép, hoặc quy trình sản xuất chính xác như giá cắt cnc sắt tấm để đảm bảo kích thước và độ kín khít), cho đến việc duy trì kiểm tra, bảo trì định kỳ, là cách tốt nhất để phòng ngừa những thảm kịch cháy nổ không đáng có và bảo vệ tính mạng con người.
Maxsys luôn đặt an toàn lên hàng đầu và cam kết cung cấp các giải pháp cửa thoát hiểm, cửa chống cháy đạt chuẩn, được kiểm định nghiêm ngặt, cùng với dịch vụ tư vấn, lắp đặt và bảo trì chuyên nghiệp. An toàn của bạn và cộng đồng là sứ mệnh của chúng tôi.
Hãy luôn nhớ rằng, một cánh cửa thoát hiểm hoạt động tốt là sự khác biệt giữa an toàn và nguy hiểm trong tích tắc của một sự cố khẩn cấp. Đừng chủ quan, hãy kiểm tra, bảo trì và đảm bảo rằng mọi cánh cửa thoát hiểm xung quanh bạn luôn sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ cao cả của mình theo đúng tiêu chuẩn cửa thoát hiểm quy định.